Toplumu Anlatmak

“Sonraki birkaç saatinizi, ufkunuzu genişletmek ve sosyal bilim anlayışınızı derinleştirmek için harcamaya hazır değilseniz okumaya başlamayın. Dahası, sezginin ve orijinalliğin; açıklık ve sade bir yazım tarzıyla bağdaşmadığı inancını da terk etmeye hazır olun.”

Howard S. Becker

Sosyoloji dünyasında ilgilendiği ve çalıştığı konular çerçevesinde çok yönlülüğüyle bilinen Amerikalı sosyolog Howard Saul Becker’ın Toplumu Anlatmak (Telling About Society)[1]kitabı 2016’da Levent Ünsaldı editörlüğünde Heretik Yayınları’ndan çıktı. Becker, ilkini California Üniversitesi / Sonata Barbora kampüsünde ve ikincisini de bir yıl aradan sonra Washington Üniversitesi’nde verdiği “Telling About Society” başlıklı derslerini derleyerek kitap haline getirmişti.

Diğer kitaplarında[2] olduğu gibi akıcı ve sohbet havasındaki samimi dili sayesinde okuyucu sıkmayan Becker, akademik hayatı boyunca çeşitli araştırma enstitülerinde ve çeşitli branşlardaki (sosyoloji ve müzik başta olmak üzere) çalışmalarıyla toplumun parametrelerini incelemeye çalışmıştır. Toplumu Anlatmak kitabında da çok yönlülüğünü sosyolojik araştırmalarına yansıtmayı başarmış görünmektedir. Becker bu kitabında “toplum hakkında bir temsil” arayışından ziyade toplumun temsillerinin çeşitliliğine dikkat çekmektedir. Bunun yan ısıra toplumun temsil alanlarının ne kadar çok kola ayrılabileceğini ve bunları yakalamaya çalışan sosyal bilimcinin malum yöntemler dışında başka hangi yöntemleri kullanabileceğine dair örnekler sunmaktadır.

Becker, sosyal bilimcilerin toplumu anlamak ve anlatmak için kullandığı tekelci yöntemlerin temsil/anlatı zemininin nicel yönlerini zayıflattığını iddia etmektedir. Özellikle temsilin güvenilirlik ve geçerliliğinin düşük olduğunu düşünmektedir. Nicel çalışmalardan nitel değerlendirme kriterlerine kadar geniş yelpazede toplumu anlama ve yorumlama yollarını irdeleyen Becker; kıssalardan çizimlere, belgesel fotoğrafçılığından foto muhabirliğine, tiyatrodan romana kadar toplumdan kareler sunan birçok alana mercek tutmaya çalışmaktadır. Kitabında toplumu açıklamada düz çizgisel bir argümandan ziyade bölümler arasında geçişlerin olduğu ve birbirine referans olacak stratejilere değinmektedir.

Toplumu Anlatmak kitabı toplumu anlama ve yorumlamada belli metodolojileri benimseyen sosyal bilimciler için keyifli bir okuma sunmaktadır. Nitekim Becker’ın sosyal bilimlerde metodolojik inceleme hususunda Mesleğin İncelikleri[3] adlı kitabı çok yönlü perspektifler sunmuştur. Becker bu kitabında da bir portre sanatçısı ustalığıyla toplumun karelerini incelemiş ve bu kareleri resmine uyarlarken her rengi ve her çizgiyi titizlikle hesaba katmak istemiştir. Becker, Pierre Bourdieu gibi sanat alanını (büyük ölçekli üretim alanı – sınırlı üretim alanı) incelememiştir. O daha çok sanat ve toplumsal hayat arasındaki diyalektik ilişkiyi ve politik gücün sanat-toplum dikotomisi üzerindeki baskısını ele almıştır. Nitekim Toplumu Anlatmak kitabında bu baskıya birçok sanatsal faaliyet (tiyatro, sinema, resim, fotoğraf vs.) üzerinden işaret etmektedir.

Sonuç olarak Becker, sosyal bilimcileri; toplumun açılmaz yaraları ve hayatın sisli havası içerisinde berrak bir bakışla derinleşmeye davet ediyor. Toplumun antropolojik topoğrafyasını toplumun katmanlarına inerek çıkarmaya çalışan Becker, sunduğu metodolojilerin pratikteki karşılıklarını yine toplumda aramaktadır. Ona göre topluma ait her argüman bize o toplum hakkında bir kare vermektedir. Örneğin bugün dünyada yaşanan koronavirüs pandemisi ve son birkaç günden beri George Floyd adlı siyahi ABD vatandaşının bir polis memuru tarafından vahşice öldürülmesinden bugüne süregelen olaylar Becker’ın sunduğu zengin perspektif seçenekleriyle okunabilir. Özetle, Toplumu Anlatmak kitabı bugünkü kaotik toplumun ince ağlarına tutunan insanların sosyolojik imkânlarını bir zanaatkâr ustalığıyla biz okuyuculara sunmaktadır.

[1] Howard S. Becker, Telling About Society, (Illinois: The University of Chicago, 2007).

[2] Becker’ın birçok kitabı Heretik Yayınları tarafından Türkçeye çevrildi. Bkz. Mesleğin İncelikleri, Peki ya Mozart? Peki ya Cinayet?, Sosyal Bilimcilerin Yazma Çilesi, Hariciler.

[3] Howard S. Becker, Mesleğin İncelikleri, ed. Levent Ünsaldı, (Ankara: Heretik Yayınları, 2015).