Çağımızın son dahisi Nuri Bilge Ceylan’ın son filmini izledim. Baştan söyleyeyim, izlediğim en zor NBC filmiydi. Neden zor olduğunu anlatmaya çalışacağım ama muhtemelen bu zorluğun içinde savrulup bambaşka yerlere sapacağım ve bu zorluk siz okuyucu gözünde son tahlilde yine bir zorluk olarak kalacak. Üstelik üzerinde gezinmesi öyle diğer filmleri gibi zevkli ve heyûlâlı olmayan sıkıcı bir zorluk. Kurgu, görsellik, film tekniği vs. gibi onun artık ustalığın nimetlerini bize cömertçe sunması kısmını atlıyorum. Atlıyorum çünkü hayranlığımı bir kenara bırakıp konuşamayacağım türden şeyler yapmış yine.

Benim derdim bu defa ne demek istediğini anlamaya çalışmak ama sanki bu defa ne anlattığını biz izleyiciyle beraber tamamlamak ister gibi çekmiş filmini. Daha önceki filmlerinde gördüğümüz türden kendi “anlama”sını izleyiciye aktarmaktan ziyade, bu defa, ağır meseleleri filme serpiştirip hep beraber bunları itiş kakış konuşalım istiyor gibiydi. Sanki sadece sinemada değil entelektüel dünyamızda dahi tanımladığımız, bir çerçeve oluşturduğumuz meseleleri dağıtıp bir daha bakmamızı istercesine davranmış.

Aslında dışarıdan bakınca konu klasik: Doğu’ya atanan bir öğretmenin başından geçen hikâyeler. Film bu basit arka kapak tanıtımı cümlesiyle bile nerelere değineceğinin sinyallerini veriyor gibi, değil mi? Değil! Aslında bütün hikâyeyi sıradan bir adamın zihin dünyasının karmaşıklığını göstermek için kullanıyor bence. Daha da ötesi bunun aslında gösterilebilmesinin ne kadar çetrefilli olduğunu gösterebilmek için. Hepimiz filmin kahramanı Samet’i fena yargıladık ama filmin sonundaki o şiirde biraz anlamaya çalıştık. Anlamaya yaklaştıkça sinirimiz biraz da olsa geçti çünkü neden sinirlendiğimizi anlayamamış olduğumuzu anladık bir nebze. Bir insanı anlamaya yaklaştıkça onun ne kadar anlaşılmaz olabildiğiyle yüzleştik. “Koca bir evreni içinde taşıyan insan, işte benim tek ilgi alanım” diyor ya Tarkovski, biraz öyle.

Nuray ve Sevim var bir de. Ben bu iki karakterin de yine Samet’in zihnine yolculukta bize verilmiş iki anlaşılması zor anlama durakları olarak verildiğini düşündüm. Ne Sevim ne Nuray ne de diğer karakterler hikayenin bir parçası değil de –bunu olumsuz bir durum olarak söylemiyorum– Samet’in algı dünyasına yolculuk yapmak için birer harita. Nuray’ın politik geçmişi, kendini yeniden sevme arayışı gibi meseleleri yönetmenin bizatihi ciddiye aldığını düşünmüyorum. Ciddiye almak derken kastım şu: Hani bir sahnede Samet’in ilginç arkadaşı Feyyaz babasının gözaltına alındığı güne dair sadece nedense soba alevinin duvardaki kıvrılışını hatırladığını söylemesi var ya, işte Samet’in etrafında gelişen bütün hadiseler o sobanın alevinin kıvrılışını hatırlamak gibi duruyor ya da en azından bana öyle geliyor.

Filmin NBC’nin politik göndermesi en yoğun filmi olduğuna katılmıyorum. Hangi filmi politik değildi ki? Bazı politik meselelere bu defa doğrudan değinmesi de yine aynı şekilde hikâyenin kendisinin götürdüğü bir yer, koşullu bir tercih değil sanki. Hep sankilerle, gibilerle konuştuğumun farkındayım, işte zorluk da burasıydı.

Filmin sonuna gelirsek, bu defa her şeyi sona saklamış gibiydi, hatta 197 dakikalık film o son sahnedeki şiiri bir başka gözle görelim, bir başka kulakla dinleyelim diyeydi sanki. Size bir şiir okuyacağım ama ondan önce şu hikâyeyi bir dinleyin.

Şiire gelince şiiri şerh etmeye çalışmak bülbülü eti için öldürmeye benzer demiş eskiler.

Yazıyı filmin kendisi gibi bağlamış oldum. Ama ne yapayım? ‘Bir şey’ anlamadık ki!


Not: Filmin bir sahnesinde Samet sete çıkıp bir gezinti yapıyor ve geri filme dönüyor. Bu alışıldık bir NBC hareketi değildi ama anladığım kadarıyla Abbas Kiyarüstemi’nin Kiraz’ın Tadı filminde yaptığı “artistliğe” bir yerde bir karşılık vermek istemiş gibiydi. Kiyarüstemi’nin gerçeklik algısına bir çentik atmak. Bir çentik mi demeliyim buna? Şu an bir filmdeyiz ama film gerçek. Daha doğrusu “gerçek olan ne”yi tartışırken size bir örnek vereyim sahnesi. Uzar gider. Sinemada sembol ve göndermeleri çok sevmesem de fena bir artistlik değildi.

Yazar Hakkında

Şair. İlk kitabı Uzun Hava, 2012'de yayımlandı.

Yorum yaz